Gratis en voor niets!

Wanneer ik een aantal weken geleden de eerste pagina's van Beyond Civilization omsloeg, kon ik mij niet in het minst voorstellen dat ik nu nog steeds met de inhoud van het boek zou bezig zijn. De boodschap die erin wordt verteld laat een zodanige indruk op mij na dat ik het bijna als verplichte literatuur in de engelse les zou aanraden. Ondertussen zijn een paar vrienden en familieleden er naar op zoek in de bibliotheken in België, maar dat blijkt de engelse versie niet zo makkelijk te vinden, en voor zover ik weet is het zelfs niet in het nederlands vertaald. 

Wel, hier is je kans om het boek gratis en voor niets bij jou thuis te krijgen! Ik heb een exemplaar aangekocht om naar iedereen te sturen die het wil lezen. Ben je geïnteresseerd, geef me dan een seintje en ik zet je bij op de lijst. Het enige wat ik van je vraag is het volgende: van zodra je het boek uitgelezen hebt, stuur je het met de gewone post - en uiteraard voldoende gefrankeerd - door naar de volgende op de lijst. Het is dus duidelijk dat ik niet kan beloven wanneer het boek in je brievenbus valt, maar vallen doet het!

Samenvatting

Dit vrij korte non-fictie verhaal verklaart vanuit een heel specifiek, maar interessant standpunt hoe onze huidige samenleving tot stand is gekomen. Het is eigenlijk een uitleg van de boodschap die Daniel Quinn probeerde neer te schrijven in de drie verhalen Ishmael, The Story Of B en My Ishmael.

Writer's block

Ooit al van een writer's block gehoord? Wel, ik heb er nu eentje. Ik ben al een tijdje met een paar artikels uit de startblokken, maar ik geraak maar niet over de eindstreep. In grote lijnen zijn ze klaar en ze liggen te wachten om afgewerkt te worden met een likje vernis, eentje ervan heeft zelfs een houdbaarheidsdatum die met rasse schreden dichterbij komt. Maar ik heb blijkbaar niet de schrijversenergie om er iets afgewerkts van te maken momenteel.

Jammer, maar ongetwijfeld niet de laatste keer dat ik met de limieten van mijn creatieve pen wordt geconfronteerd. Ik heb ook nog een artikeltje over liefde te schrijven, aangezien een paar fans daar blijkbaar op aandrongen ;) Maar dat zal dus voor een andere keer zijn, ook al heb ik al een paar ideetjes. Tot later!

Meer boeken

Is het een microbe, heb ik gewoon te veel tijd, of ben ik er uiteindelijk achter gekomen dat ik uit lezen echt wel een grote voldoening haal? Het is waarschijnlijk geen enkel van deze dingen, en van elk een beetje. Uit het verleden wist ik al dat, eens een verhaal mij voor zich weet te winnen, het mij niet loslaat voor ik de laatste pagina heb omgeslaan en de allerlaatste letter heb tot mij genomen. Alleen heb ik tot nu toe niet echt de boeken gevonden die mij wisten te boeien, met De Man Die Zijn Haar Kort Liet Knippen en de werken van Tolkien als absolute uitzonderingen op die regel. Alleen al het idee om stil te zitten op een stoel, of in de zetel te hangen met een boek liet mijn haren bijna uit hun haarwortels schieten.

Maar toen ik eind vorig jaar Allison ontmoette wilde ze mij kost wat kost laten inzien dat lezen plezant is, en deinsde er daarbij zelfs niet voor terug om gruwelijke foltertechnieken te gebruiken. Zo las ze één voor één de hoofdstukken van A Wrinkle In Time voor, terwijl ze mij tot luisteren dwong door simpelweg op mij te gaan zitten. 

En in april, wanneer ik een maand in het noorden van India doorbracht, kon ik het gezelschap van een welbespraakte vriend zeer goed appreciëren. Op het vliegtuig tussen Mumbai en Kolkata, in de nachttrein naar Varanasi of Delhi, op de helse busrit van Amritsar naar de Himalaya, zelfs in de tent op mijn trektocht of bij elk half uurtje pauze, telkens wanneer de plaatselijke bevolking mij niets te vertellen had, dompelde ik mij vol overgave onder in kunstwerkjes van onze hedendaagse literatuur.

Het was daar dat het mij opviel dat de boeken die mij boeien niet de standaard romans zijn - misschien enkel in mijn kortzichtige perceptie -, maar de werken waaruit ik fundamenteel  iets kan bijleren. Uiteraard verklaart dit mijn voorliefde voor non-fictie, maar het is ruimer dan dat. Uit De Man Die Zijn Haar Kort Liet Knippen blijft de schrijfstijl mij bij, ook al is het geleden van mijn scholierentijd dat ik het boek voor het laatst heb aangeraakt. De werken van Tolkien maken indruk door het detail waarmee Midden Aarde is beschreven, met als absolute hoogtepunt het verhaal uit de Silmarillion dat het ontstaan van zon en maan verklaart. Het Parfum brengt onder woorden wat niet onder woorden te brengen is, en The Poisonwood Bible geeft mij een duidelijker inzicht in het leven in Congo en de rol van België in de koloniale tijd. Dit zijn stuk voor stuk romans, en staan als genre in schril contrast met boeken als Best American Science Writing en One Billion Indians, maar het lijdt geen twijfel dat deze zogezegde fictieve werken een boodschap brengen die ruim de grenzen van de verhaallijn overschrijdt.  

Ook hier heb ik al heel wat pagina's verslonden, maar tot voor kort was elke letter pure non-fictie, zelfs vakliteratuur - behalve dan het reisverhaal van Chris Cobbaut in Bangui. Wanneer ik echter een dikke twee weken terug Beyond Civilization van de plank met gereserveerde boeken plukte in het dichtsbijzijnde filiaal van de plaatselijke bibliotheek, werd ik in slechts een paar bladzijden tijd gebeten door het verhaal van Daniel Quinn. Bijna bezeten door de inhoud van het boek schoof ik taken opzij, stelde ik zwempartijen uit, beperkte ik mijn eigen schrijfsels tot het absolute minimum, alleen om de volgende pagina zo snel mogelijk te kunnen aanvallen, en de volgende, en de volgende, en de volgende... Ondertussen is Ishmael verteerd, ben ik ruim over halfweg The Story Of B, en ligt My Ishmael klaar om, van zodra ik de achterflap van B omsla, te zien wat er achter deze titel schuil gaat. Deze trilogie, verklaard in Beyond Civilization - en ik naar gewoonte in omgekeerde volgorde heb aangepakt -, beschrijft in romanstijl Quinn's toekomstbeeld en zijn begrip van het verleden. Het vertaalt in woorden een gevoel dat zich al verschillende maanden in mijn hoofd vormt, maar waar ik tot op heden geen verklaring kon voor vinden. Het samenvatten is zinloos, elke waardige poging moet ongetwijfeld leiden tot een bijna letterlijke reproductie van het origineel. Bijna elke redenering houdt steek en bijt zich vast in mijn hersenen als een pitbull in de arm van zijn belager, slechts loslatend bij volledige overgave.

Bij elk woord dat ik hier neerpen, stuurt The Story Of B een bijna onweerstaanbare lokroep in mijn richting, verdoken in de rechterbovenhoek van mijn gezichtsveld. Ik heb er lang aan weerstaan, maar hou het nu niet langer vol. Bericht Publiceren is de enige taak die mij nog rest alvorens ik het opnieuw ter hand neem.

Want er komen andere tijden...

Bob Dylan zong het al in 1963, maar het zou mij sterk verwonderen dat de Canadezen gisteren veel geloof hechtten aan zijn woorden. De laagste opkomst ooit voor een nationale stembusgang, alleen dat al is het bewijs dat de hoop op verandering klein was. Het resultaat is vrij kort samengevat: de minderheidsregering kan verder regeren met een versterkte minderheidsregering. Volgens de mensen hier kan het ook anders verwoord worden: we hebben veel geld uitgegeven en er is niets veranderd. Beide inzichten zijn evenzeer waar.

De verkiezingen hebben mij alleszins wel de kans gegeven om een betere kijk te krijgen op de plaatselijke politieke structuur. Terwijl Canada lid is van de G8 en op die manier in België regelmatig het nieuws haalt, wist ik niet het minste af van hoe hier aan politiek wordt gedaan. En als je de uitslagen bekijkt, en ziet dat de New Democratic Party met meer dan 18% van de stemmen achter hun naam 37 zetels binnenhalen, en het Bloc Québécois met slechts 10% 50 zitjes bemachtigen, dan begint de exacte wetenschapper in mij de wenkbrauwen te fronsen. De groenen halen met bijna 7% geen enkele zetel, terwijl de onafhankelijken met 0.65% van de stemmen 2 stoeltjes veroveren...

Een woordje uitleg dus. In grote lijnen heeft men de bevolking van Canada in zoveel delen verdeeld als er zitjes zijn in het parlement. Daarna heeft men kiesdistricten uitgetekend waarin ongeveer dat aantal mensen leeft, ongeveer honderdduizend. Een dergelijk kiesdistrict noemt men een riding, en de naam van mijn riding is Toronto Centre. Per riding wordt precies één parlementslid rechtstreeks verkozen, en dat is de reden voor deze rare uitslag. Het Bloc Québécois bijvoorbeeld heeft in Québec twee op drie verkozenen, maar buiten hun provincie hebben ze niet één enkele stem, ze stonden zelfs niet op de lijst. De filosofie achter dit systeem is dat iedereen een vertegenwoordiger heeft die in hun buurt woont, al is dat relatief. Het territorium Nonavut heeft bijvoorbeeld slechts één riding, en het gebied is meer dan 68 keer zo groot als België, er wonen dertigduizend mensen en een paardekop. De plaatselijke bevolking daar kan dus even onder de baan zijn als ze hun lokale vertegenwoordiger wil spreken!

Verkiezingen

Bij mijn zuiderburen zijn ze al bijna meer dan een jaar in de ban van de verkiezingen, zoniet langer. Het lijkt mij eerder een afleidingsmaneuver van de hedendaagse problemen dan een zoektocht naar wat de toekomst brengen moet. Je zou je kunnen afvragen wat de invloed van dergelijke campagnes is op de politiek. Zoals in België tijdens de regeringsvorming niet echt kon worden bestuurd - waarmee ik  in het midden laat of het land nu wel echt wordt bestuurd -, is in de Verenigde Staten net hetzelfde aan de gang. Moeilijke beslissingen worden zorgvuldig afgewogen tegen de impact op de kandidatuur van de eigen partij, politieke moed is in de verste verte niet te bespeuren, en het land ontdekt steeds nieuwe kelderverdiepingen in zijn eigen etablissement.

Hier zijn de laatste dagen een paar politieke debatten op de televisie uitgezonden, eentje in het Engels en eentje in het Québécois - soms ten onrechte Frans genoemd. Als je met veel aandacht door de straten wandelt of fietst, kan je hier en daar een poster vinden met een kopstuk van één van de partijen, maar da's alles. En hier wordt vandaag gekozen, vandaag, op de dag na Thanksgiving, de dag waarop iedereen een welgemeende dank je wel zegt voor wat de oogst heeft gebracht en de kalkoen wordt afgedankt voor bewezen diensten. Ook de regering ondergaat hetzelfde lot, en maakt plaats voor een nieuwe, wellicht minderheidsregering.

Ik heb een debat gevolgd op YouTube, en sta versteld van de Canadese vriendelijkheid waaraan zelfs tijdens debatten niet wordt geraakt! Maar kijk ook hier even door die schijnbaar oprechte grijns, en je merkt al snel dat net als overal, niemand luistert. Een andere curiositeit is het Bloc Québécois, dat openbaar in niets anders is geïnteresseerd dan in winst en vooruitgang voor de eigen provincie, en zich totaal niets aantrekt van de andere landsdelen, en dat terwijl minder dan een kwart van de nationale bevolking binnen de grenzen van Québec woont. Van het hele debat herinner ik mij niet één aanval op het Bloc dat refereert naar dit aspect.

In elk geval, ik heb nooit de verkiezingen hier van zo dichtbij gevolgd, en ik ben in de eerste plaats benieuwd hoeveel van de kiesgerechtigden effectief naar de stembus zullen stappen. Want ik ondervind hier niet de grote politieke passie, niet de wens om iets te veranderen, niet de expliciete roep naar beterschap. Ik ervaar alleen een overdreven vriendelijkheid en een gebrek aan duidelijke politieke standpunten... 

Profeet

Iedereen heeft wel eens stilgestaan bij wat de volgende stap zal zijn. Star Trek fans zien het op hun trekkie manier, anderen dromen over Darth Vader, er zijn er die geloven dat apen zullen spreken en de mensen domineren of dat dinosauriërs na jaren van stilzwijgen de planeet opnieuw onveilig zullen maken. Voor velen lijkt deze toekomst ondenkbaar, maar zelfs bij meer realistische verhalen waarbij de wereld in één grote zee wordt getransformeerd, of we een nieuwe ijstijd ingaan, kan niemand zich een precies beeld vormen van die toekomst, ook ik niet.

Daniel Quinn is de eerste die een mogelijk toekomstbeeld in mij heeft naar boven gebracht. In Beyond Civilization beschrijft hij op een vrij abstracte manier niet hoe de toekomst er uit zal zien, maar wel wat er nodig is om het te laten werken. Zelf zegt hij geen profeet te zijn en niet te kunnen voorspellen hoe het allemaal zal lopen, maar wat mij betreft houdt zijn verhaal steek. Hier en daar zie ik zelfs al dingen opborrelen die kunnen leiden tot wat komt.

Hoe langer ik in Canada rondhang, en hoe meer ik mijn gedachtengang op deze blog neerpen, des te meer vermoed ik dat mijn vrienden en kennissen in België stilaan beginnen denken dat ik... een beetje gek aan het worden ben, dat het dringend tijd wordt dat ik stop met denken, en opnieuw begrijpbare taal begin te spreken. Maar neen, hoor. Ik ben helemaal gezond van geest, en weet heel goed waarover ik het heb. En naar analogie met een citaat uit Antitrust kan ik met het volste vertrouwen zeggen: "It's in the bonds" (het zit hem in het binden).

Neem het van mij aan, we zitten op de grens tussen twee belangrijke tijdsvakken in de geschiedenis. Het verval van het huidige tijdsvak wordt zichtbaar gemaakt door onbestuurbaarheid, financiële en ecologische crises. Het nieuwe wordt aangekondigd door fenomenen zoals Facebook, MySpace en CouchSurfing. Het zal nog jaren, decennia en misschien eeuwen duren alvorens we echt kunnen spreken van die nieuwe tijd, en hoogst waarschijnlijk maakt niemand van ons het nog mee, maar geloof me, hij begint nu. 

Wijsheid

Wanneer ik vorige vrijdagmorgen tegen kwart voor 9 aanzette om een opleiding te volgen over persoonlijke ontplooiing, kon ik mij amper voorstellen welke storm het weekend zou teweeg brengen. Drie intensieve dagen samen met een 120-tal mensen in een seminarie-ruimte, telkens tot 10 uur 's avonds, met een aantal pauzes om de innerlijke mens te sterken en ons van overtollige afvalstoffen te ontdoen. Drie afmattende dagen luisteren naar sterke en ontroerende verhalen, theorieën over de zin van het leven, doorspekt met een sterke marketingstrategie. De cursus was absoluut interessant, niet alleen een aantal inhoudelijke zaken, maar zeker en vast ook de agressieve en totaal onconventionele aanpak van de leider of coach, het steeds veranderende gedrag van de individuen en de groep, de inzichten in jezelf en je gedragingen naar andere mensen toe, maar ook het constant balanceren van deze ervaring op de rand van wat ik als sekte zou omschrijven. Drie intensieve dagen waarin je door je emoties vliegt alsof je meegesleurd wordt door één van de wagentjes op een achtbaan. Nu blijven alleen nog zes seminarieavonden over, daarna zit het er voor mij op. Ik ben vandaag niet geïnteresseerd in de geavanceerde cursus, ik heb andere doelen. De interesse die mij daar bracht is voorlopig bevredigd, de kennis die ik wilde heb ik gulzig geconsumeerd.

Wanneer ik vandaag met Allison - zij was mijn metgezel in deze achtbaan-rit - alle zaken nog even op een rijtje zette, nodigde ze me uit voor een gastseminarie aan de Universiteit van Toronto. Als enige niet-student, in een klas van een twintigtal psychologiestudenten, liet de prof mij zonder enige moeite deelnemen aan een lezing van een aboriginal sociale helper. Zijn verhaal over het coachen en opleiden van first nations - zo noemt men de originele bewoners van Canada - misdadigers in de gevangenissen van Canada was zonder meer verreikend. Tot nog toe had ik al mijn kennis over de inheemse bevolking uit verhelderende gesprekken met Allison, zij bestudeerde namelijk de invloed van de westerse overheersing op de seksuele gedragingen van deze volkeren. De kennis die ik vandaag opdeed was zovele malen groter. Verhalen over rites en gebruiken, sociale omstandigheden, kunst en technologie, maar ook over de geschiedenis en de inpalming door de westerse beschaving. Net als in andere delen van de wereld hebben deze mensen moeten zwichten voor de onderdrukking van de inwijkelingen, en met hun cultuur hun identiteit voor een groot deel zien verdwijnen.

Na de interactieve lezing hadden Allison en ik een gesprek gepland met Alex, hij heeft in het verleden het volledige curriculum van de voorgenoemde cursus doorlopen en wilde onze mening erover kennen. We kwamen samen tot de constatatie dat het nuttig kan zijn, voor mensen die op zoek zijn ook is, en het voor de zwakkeren van geest misschien zelfs een bepaald gevaar inhoudt. Alex werkt in de psychiatrie, en al snel dwaalden we af naar onderwerpen die inhoudelijk vele malen interessanter waren dan wat ons drie volle dagen had bezig gehouden. Alsof hij de technieken en theorieën allemaal zelf had uitgevonden, legde hij haarfijn uit hoe bepaalde methodes in specifieke situaties worden toegepast, en vatte steeds duidelijk de kern van de zaak samen. Net zoals ik steeds gelijkenissen vind in verschillende cursussen, boeken over leiderschap, gesprekken over psychologie en filosofie, herkende ik ook nu technieken uit de psychiatrie die ik in het dagelijkse leven als Gino, maar ook als Gino de Zakenman toepas. Door onze interesse in het domein, en de passie van de verteller, werd het al snel later dan voorzien.

Maar ondertussen ben ik thuis, en lees ik straks verder in het boek dat ik eergisteren uiteindelijk kon afhalen in de bibliotheek. Beyond Civilization, een verhaal over wat volgt, over wat na vandaag komt, net zoals de Middeleeuwen na de Romeinse tijd kwam en de Egyptische beschaving na de Oertijd ontstond. Interessante vragen over het verleden, het heden en de toekomst, die in zekere zin onbeantwoord blijven. Het boek plakt aan mijn lijf, en ik wil er zo snel mogelijk door, het idee is fascinerend en het gebruik van het menselijk lichaam als metafoor verlichtend.

De voorbije dagen verdienen een kadertje, mijn hersenpan een uitbreiding. Ik wil alles opslaan dat ik gulzig tot mij neem, en misschien is er dan wel plaats te kort. Op een harde schijf van een computer kan je al snel een paar onbelangrijke bestanden verwijderen, of misschien ergens op een schijfje branden en veilig archiveren voor later gebruik, maar ik betwijfel of ik nutteloze kennis uit mijn hersenpan kan bannen. In mijn jeugd kon ik bij elke opvolging van drie plaatjes uit een Jommekesalbum bijna onmiddellijk de titel uitschreeuwen, het zou mij niet verwonderen dat die kennis nog steeds ergens in de catacomben van mijn brein opgeslagen zit, en er waarschijnlijk voor altijd zal zitten. Ik kan alleen maar hopen dat mijn brein nooit vol raakt, en dat ik eeuwig wijsheid kan blijven opslaan.

Boeken

In minder dan 50 passen stond ik van aan de voordeur van mijn appartement in Heusden op de parking van de bibliotheek, maar tenzij voor een paar vragen, heb ik er nooit een voet binnen gezet, laat staan een boek uitgeleend. Het papiertje met daarop de openingsuren en de verschillende stappen richting een pasje, ligt waarschijnlijk nog ergens in een kast in mijn bureel. De reden van mijn bezoek aan de bibliotheek was ongetwijfeld een boek voor mijn theoretisch examen motorrijden, of een reisgids naar Malta.

Ik ben nooit echt een lezer geweest, en de boeken die ik wel tot mij nam waren hoofdzakelijk vakliteratuur. Slechts naar de klassiekers van Tolkien en Patrick Süskind heb ik actief gezocht, en dat pas nadat de verfilming een serieuze indruk op mij had nagelaten. Het Parfum zelfs een zodanige indruk dat ik zelf aan een roman begon. Ik hou van uitvoerige omschrijvingen en kunstwerken met woorden. Ik hou ervan om de taal ten volle te benutten en als het ware de laatste PK van dit vehikel aan te spreken. En ik herinner mij niet één roman die ik niet met passie en intens genot heb verslonden. Maar toch ben ik geen lezer. Toch vind ik meer voldoening in het schrijven, eerder dan ik het lezen.

Sinds ik begin april naar India vertrok heb ik menig roman doorbladerd, en de eerste letter tot de allerlaatste zorgvuldig geanalyseerd. Ook nu ligt een boek op mijn nachttafeltje - een mengeling van een roman en vakliteratuur, deze keer - en wil ik op elk moment van de dag de tijd nemen om het volgende hoofdstuk aan te vatten, alleen komt het er niet altijd van. Maar boeken kosten geld, en goede boeken meer geld, en wat doe je met een boek nadat je het uitgelezen hebt? Bibliotheken zijn wat dat betreft de ideale oplossing. Een extra voordeel is dat je het werkje slechts beperkte tijd tot je eigendom kan rekenen, en het is net die extra druk die mij nog meer aan het lezen zet. 

Op slechts 400 meter van mijn deur is er een filiaaltje van de Toronto Public Library, ongeveer zo groot als de bibliotheek van Heusden. Een bewijs van woonst en een identiteitskaart maakten mij in een wip een officieel lid van van de openbare Torontoniaanse bibliotheekgemeenschap. Geen kosten, geen paperassenwinkel om u tegen te zeggen, het leek haast on-Canadees. Maar voila, 4 jaar parkeerde ik in Heusden bijna dagelijks mijn wagen op het pleintje voor de bibliotheek en was ik geen lid, na amper vier maanden hier heb ik een boek besteld, en kan het straks al gaan afhalen. Man, hier gaat een wereld voor mij open! Daniel Quinn's "Beyond Civilization" is het schrijfsel dat de eer mag ontvangen als eerste boek door mij uitgeleend te worden in ongeveer 15 jaar! Ik ben benieuwd...